Тепуков, Кӱлер Эзендикович
| Кӱлер Эзендикович Тепуков | |
|---|---|
| Чыккан ӧйи | ӱлӱрген айдыҥ 28 кӱни 1952 (71 јаш) |
| Иш-тоштыҥ бӱдӱми | Ӱлгерчи, прозаик, кӧчӱреечи. «Солоҥы» журналыныҥ баш редакторы |
Кӱлер (Александр) Эзендикович Тепуков[1] (сыгын айдыҥ 28 кӱни 1952, Салјар) — Ӱлгерчи, прозаик, кӧчӱреечи. «Солоҥы» журналыныҥ баш редакторы. Россияныҥ бичиичилериниҥ Биригӱзиниҥ турчызы[2] (1996). Сӧӧги — тодош.
Биографиязы[тӱзедер | кодты тӱзедер]
Кӱлер Тепуков сыгын айдыҥ 28-чи кӱнинде 1952 јылда Оҥдой аймактыҥ Салјар деп кичинек јуртта, јаан биледе чыккан. Ӧскӧн-чыдаган јери Кыҥыраар јурт (эмди Кичинек Јаламан деп адалат). Адазы — Эзендик Јаҥарчинович Тепуков. Школды божодып А. М. Горькийдиҥ адыла адалган литературный Институтка киреле 1976 јылда божоткон. Лев Ошанин деп јарлу поэттиҥ творческий семинарында јӱрген. 1990 јылда балдарга учурлалган «Солоҥы» деп журналдыҥ тӧзӧлгӧнинеҥ ала эмдиги ӧйгӧ јетире оныҥ баш редакторы.
Јайаандык ижи[тӱзедер | кодты тӱзедер]
Кӱлер Эзендикович школдо ӱренип турар ӧйдӧ ӱлгер чӱмдееринде јаан јайалталу болгон. Литинституттыҥ ӱчинчи курста ӱренип турарда, оныҥ ӱлгерлери «Новое время» деп тӧс журналда чыгып туратан. Анайда ок јиит поэттиҥ ӱлгерлери «Сузрия» деп журналда украин тилле чыккан.
Кӱлер Эзендикович — јирмеге јуук бичиктердиҥ авторы[3].
- 1980 јылда ӱлгерлик јуунтызы «Чагылышкан јылдыстар» орустап «Мерцающие звезды»;
- 1983 — ӱлгерлер ле куучындардыҥ јуунтызы «Сапыш бистиҥ нӧкӧрис» орустап «Мой друг Сапыш»;
- 1986 — «Учалы» орустап («Давайте полетаем»);
- 1990 — «Сӱӱнчи ачты эжигин» орустап «Двери открывает радость»;
- 2002 — куучындар ла чӧрчӧктӧрдиҥ јуунтызы «Кӱндӱзек койонок»;
- 2006 — «Айлыс бистиҥ азбука» орустап «Наш дом азбука» ла оноҥ до ӧскӧлӧри.
Кӱлер Тепуковтыҥ чӱмдемелдери школдыҥ бичиктерине, хрестоматияларгала, анайда ок, школдоҥ озо ӱредер јерлердиҥ пособиелерине кирет.
2015 јылда Интернетте балдарга учурлалган «Азатпай» деп интернет-сайт тӧзӧгӧн, тургуза ӧйдӧ оныҥ баш редакторы.
Кӧчӱрмези[тӱзедер | кодты тӱзедер]
Оныҥ чӱмдемелдери башка калыктардыҥ тилдерине кӧчӱрилген: орус, турк, балкар, туркмен, азербайджан, кыргыз ла украин. Алтай тилге Корней Чуковскийдиҥ ӱлгерлерин, Лев Толстойдыҥ кичинек куучындары («Филипок»), Льюис Кэрроллдыҥ философиялык чӧрчӧгин («Удивительные приключения Алисы в Стране Чудес» («Кайкалдыҥ јеринде Алисала болгон учуралдар»), балкар поэттиҥ, Керим Отаровтыҥ «Уча берген турналар» орустап «Улетевшие журавли», телекейлик албатылардыҥ чӧрчӧктӧрин.
2017 јылда Кӱлер Тепуковтыҥ ӱлгерлери «Детская литература» деп антологияга кирген (Современная литература народов России)[4]
Тизим[тӱзедер | кодты тӱзедер]
- Сапыш бистиҥ нӧкӧрис: ӱлгерлер ле куучындар / ред. З. Ш. Шинжина. — Горно-Алтайск: Алтайдыҥ бичиктер чыгарар изд-возыныҥ Туулу Алтайдагы бӧлӱги, 1983. — 32 с.
- Учалы: ӱлгерлер / худож. В. С. Янсон. — Горно-Алтайск: Алтайдыҥ бичиктер чыгарар изд-возыныҥ Туулу Алтайдагы бӧлӱги, 1986. — 36 с.
- Алтай јерис агару: болчомдордыҥ ӱлгерлери / худож. В. С. Торбоков. — Горно-Алтайск: Солоҥы, 2008. — 30 с.: ил. цв.
- Сӱӱнчи мында бир кучак: ӱлгерлер / ред. Н. Тайборина. — Горно-Алтайск: Алтын-Туу, 2012. — 295 с.
- Најылажып ойнойлы: ӱлгерлер / ред. Н. Тепукова. — Горно-Алтайск: Горно-Алт. тип., 2015. — 120 с.[3]
Јӱрӱми ле јайаандыгы керегинде[тӱзедер | кодты тӱзедер]
- Јайалталу јерлештерис // Чике-Тамандагы јас / сост. Т. М. Садалова. — Горно-Алтайск: Горно-Алт. тип., 2004. — С. 169—170.
- Лауреаттыҥ ады адалган / Алтайдыҥ Чолмоны. — 2013. — 12 февр.
- Сайт для детей на алтайском языке // Звезда Алтая. — 2014. — 6 марта.
- Пиянтинова К. Чӧрчӧк алтай тилле — Лондондо / Алтайдыҥ Чолмоны. — 2016. — 16 сент.
- Чочкина М. П. К. Э. Тепуковтыҥ балдарга учурлалган чӱмделгези / Балдардыҥ алтай литературазы: ӱренер бичик. — Горно-Алтайск: РИО ГАГУ, 2017. — С. 109—129.
Кайралдары[тӱзедер | кодты тӱзедер]
- 2006 јылда «Алтай Республиканыҥ культуразыныҥ нерелӱ ишчизи»
- 2011 — «Россия Федерацияныҥ культуразыныҥ нерелӱ ишчизи»
- 2013 — алтай балдардыҥ литературазыныҥ ӧзӱмине јаан иш ӧткӱрип турган учун Г. И. Чорос-Гуркинниҥ адыла адалган Госпремиязыла кайралдаткан.
- 2015 — «Бичиктер ижинде аҥылу ижи учун» орустап «За особый вклад в книжное дело» деп медалиле кайралдаткан.
Ајарулар[тӱзедер | кодты тӱзедер]
- ↑ Тепуков К.Э. Портал национальных литератур
- ↑ Тепуков К.Э. СПР. Федерал список
- ↑ 3,0 3,1 Писатели Горного Алтая: библиографичесский словарь / сост. С. В. Моможокова, Э. П. Чинина, М. М. Алушкина, А. В. Бобокова; БУ РА «Национальная библиотека Республики Алтай имени М. В. Чевалкова». — Горно-Алтайск: БУ РА «Национальная библиотека Республики Алтай имени М. В. Чевалкова», 2019. — С. 71—72.
- ↑ Абдулманапова А., Современная литература народов России. Детская литература. Антология (Подарочное издание) А. Абдулманапова, И. Абдураман , А. Абдурахманов , Н. Абрамов и др. — Москва, 2017. — 608 с. ISBN978-5-94282-801-1
Литература[тӱзедер | кодты тӱзедер]
- Писатели Горного Алтая: библиографичесский словарь / сост. С. В. Моможокова, Э. П. Чинина, М. М. Алушкина, А. В. Бобокова; БУ РА «Национальная библиотека Республики Алтай имени М. В. Чевалкова». — Горно-Алтайск: БУ РА «Национальная библиотека Республики Алтай имени М. В. Чевалкова», 2019. — С. 71—72..
- Јайалталу јерлештерис // Чике-Тамандагы јас / сост. Т. М. Садалова. — Горно-Алтайск: Горно-Алт. тип., 2004. — С. 169—170.
- Лауреаттыҥ ады адалган / Алтайдыҥ Чолмоны. — 2013. — 12 февр.
- Сайт для детей на алтайском языке // Звезда Алтая. — 2014. — 6 марта.
- Пиянтинова К. Чӧрчӧк алтай тилле — Лондондо / Алтайдыҥ Чолмоны. — 2016. — 16 сент.
- Чочкина М. П. К. Э. Тепуковтыҥ балдарга учурлалган чӱмделгези / Балдардыҥ алтай литературазы: ӱренер бичик. — Горно-Алтайск: РИО ГАГУ, 2017. — С. 109—129.