Перейти к содержанию

Јылу-Кӧл

Кӧл
Јылу-Кӧл
орус. Джулукуль
Шапшал сыннаҥ кӧрзӧ
Шапшал сыннаҥ кӧрзӧ
Морфометрия
Абсолют бийиги2198,8 м
Кемјӱзи10 × 3,5 км
Текши кеми30,2 км²
Эҥ ле тереҥи7 м
Бассейн
Кирген сууЧолышман
Чыккан сууЧолышман
Турган јери
50°29′22″ с. ш. 89°42′22″ в. д.HGЯO
Ороон
РФ субъектиАлтай Республика
АймакУлаган аймак
Јылу-Кӧл (Алтай Республика)КытатМонголияКазахстанТываХакасияКемерово областьАлтай крайКош-Агаш аймакУлалуМайма аймакОҥдой аймакТурачак аймакУлаган аймакКан-Оозы аймакКӧксу-Оозы аймакЧамал аймакЧоо аймакШабалин аймак
Јылу-Кӧл (Алтай Республика)
Идентификаторлор
ГСР: 13010100111115100000214
 Медиафайлдар Викискладта

Јылу-Кӧл (орустап Джулукуль) — Россияда Алтай Республиканыҥ Улаган аймагында кӧлдӧриниҥ бирӱзи. [1] (Джулу-Куль[2]) — Алтай деп корулу јерде (орустап Алтайский заповедник) јадат, тӱндӱк-кӱнбадыш келтейинде, Киндиктӱ-Кӧлдӧҥ ыраак јок. Кемиле Туулу Алтайда экинчи кӧл. Текши јери — 29,5[3] км².

Этимологиязы

[тӱзедер | кодты тӱзедер]

Јылу — теплый, кӧл — озеро, Јылу-Кӧл — Теплое озеро.

Физико-географиялык темдектери

[тӱзедер | кодты тӱзедер]

Гидрологиязы

[тӱзедер | кодты тӱзедер]

Јылу-Кӧл Чолышман сууныҥ бажында, талайдыҥ кемјӱзинеҥ 2198,8 метрге бийик јерде, сын-тайгалардыҥ ортозында јадат[2]. Кӧлдиҥ узуны — 10[3] км, јалбагы — 3,5 км, текши јери — 30 км², эҥ ле тереҥи — 7 м[3]. Кӧл моренно-подпрудный бӱдӱмдӱ. Јараттары јабыс, састып калган, кыскачак тундровый кайыҥла ӧлӧҥлј буркелген. Јылу-Кӧлдиҥ котловиназы Туулу Алтайда јебрен тоҥышты шиҥдеер ар-бӱткен лаборатория болуп јат.

Улаган аймактыҥ климады кезем-континентал, Јакалай тӱндӱктиҥ јерине тӱҥдеген.

Аҥ-куштары ла ӧзӱмдери

[тӱзедер | кодты тӱзедер]

Јылу-Кӧл балыкла байлык[3]. Бу кӧлдӧ кеткин куштар уйа базат, куштардыҥ базары (птичий базар) солун. Алтай ичинде јаҥыс ла мында бу ас туштайтан куштар бар: бакландар ла чайкалар. Алтай Республиканыҥ Кызыл бичигине[4]. Айу, бӧрӱ, тӱлкӱ, јеекен, какай, албаа ла јӱзӱн-јӱӱр оок аҥдар јӱрет: јоонмойын, агас, кӧрӱк, суузар, тийиҥ ле о.ӧ.[5]. кирген ас тоолу тындулар кӧлдиҥ јанында заповедникте база бар: тооргы, ак-кийик, ирбис, јуҥма ла о.ӧ.

Литературазы

[тӱзедер | кодты тӱзедер]
  • Акимова Т. А., Злобина Т. И., Полунина О. Е. Достопримечательности Горного Алтая (орус.). — Барнаул: Пять плюс, 2008. — 232 с. — ISBN 978-5-9900731-8-0.

Јуруктардыҥ кӧмзӧзи

[тӱзедер | кодты тӱзедер]
  1. Лист карты M-45-XVIII Кызыл-Хая. Масштаб: 1 : 200 000. Указать дату выпуска/состояния местности.
  2. 2,0 2,1 Лист карты M-45-60. Масштаб: 1 : 100 000. Состояние местности на 1961 год. Издание 1964 г.
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 Ӱлекер:БСЭ1
  4. Красная книга Республики Алтай: животные / Горно-Алтайский гос. ун-т. СО РАН. Центральный сиб. бот. сад. Горно-Алтайский бот. сад. — 3-е изд., перераб. и доп. — Горно-Алтайск: ГАГУ, 2017. — 368 с. — ISBN 978-5-93809-086-6. — Текст: электронный
  5. Торбоков Т. Алтайдыҥ аҥ-куштары. Звери и птицы Алтая. — Горно-Алтайск: АУ РА "Литературно-издательский Дом «Алтын-Туу», 2020