Малчиев, Константин Фёдорович

Константин Фёдорович Малчиев

Константин Фёдорович Малчиев (17.07.1951 — 12.11.2020, Алтай Республиканыҥ Оҥдой аймагында Кыҥыраар јуртында ― Алтай Республиканыҥ Оҥдой јуртында) — Арасей Федерацияныҥ культуразыныҥ нерелӱ ишчизи, Алтай Республиканыҥ кӱндӱлӱ кижизи, јарлу хореограф, балетмейстер-тургузаачы.

Биографиязы

Константин Фёдорович 1951 јылдыҥ јаан изӱ айыныҥ 17 кӱнинде Оҥдой аймакта Кыҥыраар јуртта чыккан. 1968 јылда Областьтыҥ национальный школын тӱгескен. Культураныҥ Челябинсктеги институдына ӱренип,"Художественное творчество" деп специальность алган. Константин Федоровичтиҥ эш-барааны Сетер Канапьяновна, олор 46 јыл кожо јуртап, ӱч бала азырап чыдаткан. Јарлу албатылык ансамбльдардыҥ балетмейстери ле художественный башкараачызы болгон. Иштеген ӧмӧликтери :"Чуй","Алтай","Урсул". Алтай Республиканыҥ культуразыныҥ ӧзӱмине, бијениҥ искусствозына, алтай бије јаранарына јаан камаанын јетирген. Кӧп тоолу бије-постановкалардыҥ авторы, кӧрӱ-конкурстардыҥ режиссеры ла туружаачызы. 1981-1993 јылдарда Константин Малчиев Кан-Оозы јуртта Балдардыҥ кеендигиниҥ школыныҥ директоры болуп иштейт. Бу ӧйдӧ оныҥ тӧзӧгӧн балдардыҥ «Ойойым» деген ӧмӧлиги Элиста калада (Калмыкия) монгол калыктар ортодогы 1-кы фестивальда туружат. Бу байрамда једимдӱ турушканы учун бистиҥ областьтыҥ комсомолыныҥ комитеди ансамбльдыҥ туружаачыларына балдардыҥ ады јарлу «Артек» лагеринде амыраар сый эдип јат . Константин Федорович Алтай Республиканыҥ культуразына ла кеендигине иштеер кӧп улусты ӱредип таскаткан. Ол јурттардыҥ јайалталу балдарына аймактыҥ тӧс јеринде јадып ӱренер интернат ачар баштаҥкай эткен кижи. Константин Федорович Алтай Республикада хореографиялык кеендиктиҥ тӧзӧӧчилериниҥ бирӱзи, тергеелик кӧп байрамдардыҥ режиссеры ла балетмейстери болгон. Константин Малчиевтиҥ тӧзӧгӧн «Ырысту» ла «Урсул» деген ӧмӧликтери текши јарлу. Тергеебисте ады јарлу «Алтай» ансамбльды тӧзӧӧринде Константин Малчиев эрчимдӱ турушкан ла «Мӱркӱт каза», «Кӱртӱк» ле оноҥ до ӧскӧ бије-ойындарды баштап ла мында белетеп кӧргӱскен. Оҥдой аймакта Балдардыҥ кеендигиниҥ школыныҥ башкараачызы ла ӱредӱчизи болуп Константин Малчиев 1993 јылда иштеп баштаган . Бу ок јылда ол «Урсул» деген јайаан ӧмӧлик тӧзӧгӧн. Албатыныҥ јайаан кеендигин корыган ла ӧскӱрген ижи учун ла аймактагы, республикан ла тергеелик кӧрӱлтелерде једимдерииҥ турулталарыла ого 2004 јылда «албатылык ӧмӧлик» деген тоомјылу ат адалган. Ороондор ортодогы, Россия ичинде ле республикан конкурстарда јеҥӱчил болуп чыкканы ла эҥ бийик Гран-при сыйлар алганы учун 1999 јылда ого база «албатылык» деген ат адалат. 2003 јылда Константин Малчиевтиҥ ады-јолы «Кӱндӱниҥ Сибирьдеги бичигине» бичилет. 2018 јылда Константин Малчиев Россия Федерацияныҥ башкарузыныҥ «Душа России» деген сыйыныҥ јеҥӱчили болуп чыккан.

Јайалталу ӱредӱчи

Балдардыҥ кеендигиниҥ школыныҥ башкараачызы ла ӱредӱчизи болуп Кан-Оозында (1981—1993) ла Оҥдойдо (1993—2020) иштеген. Малчиев К.Ф. Оҥдойдо јайалталу балдар јадып ӱренер интернатты ачарына болуш јетирген, балдардыҥ «Ырысту» деген бијелик ӧмӧлигин тӧзӧгӧн (1994). Константин Малчиевтиҥ ӱреткен 200-теҥ ажыра ӱренчиктеринеҥ 25 кижи Алтай Республиканыҥ јарлу хореографтары болуп чыккан. Оҥдой аймакта јайаанга јайалталу балдардыҥ интернадында ӱренгендердеҥ 20-деҥ ажыра балдар республиканыҥ культура бӧлӱгинде једимдӱ иштейт.

Јайаандык ижи

Алтай калыктыҥ 1996, 1998, 2002, 2010 јылдарында ӧткӧн Эл Ойындарын белетееринде Константин Федорович режиссер-балетмейстер болуп турушкан. Башкарган ӧмӧликтери: «Урсул», «Ырысту». Кожо иштеген ансамбльдары: «Алтай», «Чуй», «Ойойым». Балет «Ырысту», алтай сюиталар: «Сартакпай», «Мы кочевников племя»; «Мӱркӱт каза», «Кӱртӱк», «Ат јарыш», «Ой-ой-ым», «Кулјачылар», «Алтай чай», «Веселые наездники» деген бијелер ле о.ӧ. кӧп бијелердиҥ авторы.

Кайралдары

• «Россия Федерацияныҥ культуразыныҥ нерелӱ ишчизи» (1999);
• Јайаан иште једимдери учун СССР-дыҥ культура министерствозыныҥ тӧшкӧ тагынар темдегиле кайралдаткан;
• Башкарган Ырысту деп ӧмӧлигине «албатылык» деп ат адаган (1999);
• Тӧзӧп, башкарган «Урсул» деп ӧмӧлигине «албатылык» деп ат берилген (1999);
• Россия Федерацияныҥ башкарузыныҥ «Душа России» деген сыйыныҥ лауреады(1918);
• Ады-јолы «Кӱндӱниҥ Сибирьдеги бичигине» бичилет (2003).