Шоорно

Јурт
Шоорно
орустап Майск
52°20′00″ с. ш. 88°07′36″ в. д.
Эл-тергее	Россия
Федерацияныҥ субъекты	Алтай Республика
Муниципал аймак	Турачак
Јурт јеезе	Шоорноныҥ
Тӱӱкизи ле географиязы
Климады	орто-континентал
Ойдиҥ поязы	UTC+7:00
Эл-јонныҥ тоозы
Эл-јонныҥ тоозы	↘118 кижи (2016)
Ук-калыктар	орустар 45 % (2002)
Окылу тил	алтай, орус
Тоолорлу идентификаторлор
Телефонныҥ коды	+7 38843
Почтаныҥ индекси	649163
АТТК-ныҥ коды	84225855001
МТТК-ныҥ коды	84625455101
Номер в ГКГН	0153842
turochak-altai.ru/rayon/poseleniya/mayskoe-selskoe-poselenie/
Шоорно Москва Шоорно (Алтай Республика) Улалу Шоорно

Шоорно (орустап Майск) јурт Россияда Алтай Республиканыҥ Турачак аймагында Шоорноныҥ јурт јеезезине кирип, оныҥ администрациялык тӧс јери болот.

Этимологиязы

Шоорно орустап .

Физико-географиялык темдектери

Географиязы

Јурт Алтай Республиканыҥ тӱндӱк јанында, Аба-Јыштыҥ ортозында, Байгол сууныҥ (Кууныҥ кош суузы) оҥ јарадында, тӱштӱк јанында Тегри-Чоккон деп тайганыҥ сыны. Кӱнчыгыш јанында Байгол суу, кӱнбадыш јанында Опуночак деп суу агат. Айландыра Урчын, Чоҥмо, Спырна, Пеже, Кӧчимер, Тобыр, Ӱлден деп кырлар курчайт. Кара тудуш тайга јер, ортозында састарлу.

Талайдыҥ кемјӱзинеҥ … метрге бийик.

Климады

Климады орто-континентал. Јайгыда тайгада серӱӱн ле чыкту кей, јердиҥ ажыныҥ јакшы тӱжӱми улуска тузалу. Калба, орляк, јӱзӱн-јӱӱр јиилектер, эм ӧлӧҥдӧр, мешкелер јууп садуга улус апарат.

Кышкыда јаан кар тӱжет, салкын бийик кӱрттер шуурып, јолдор јаантайын ла туйукталат. Узун соок кыш ла серӱӱн јай. Кейдиҥ ортојылдык температуразы 4,3 °С, јылуныҥ ӱстӱги бажы +36 °С, сооктыҥ эҥ ле тыҥы −55 °С, јердиҥ кыртыжыныҥ ортојылдык температуразы 0 °С, баштапкы сооктор 05.06./08.09, сооктор јок кӱндер бир јылга 94, јут-чыктыҥ кеми јыл туркунына 826 мм, ортојылдык салкынныҥ кеми 1,3 м/с, 15 м/с тыҥ салкын бир јылда 10,3 кӱн. Кардыҥ, кӱрттиҥ тереҥи кышкыда 1,5-2 метрдеҥ ажыра болот кезик јерлерде.

Аҥ-куштары

Аба-Јыштыҥ аҥы-кужы астаган да болзо, корулу јерлерде (заповедникте) айу, бӧрӱ, тӱлкӱ, какай, јеекен, шӱлӱзин, туйгактузы: булан, элик, марал, аҥ, оокторы: сарас, агас, јоонмойын, албаа, суузар, тийиҥ кӧрӱк, камду ла оноҥ до ӧскӧзи.. Кезик куштардыҥ тоозы астап, Кызыл бичикке де киргени бар, ол барынтычы куштардаҥ кӧп сабазы: шоҥкор, ала-ылаачын, мечиртке, ӱкӱ. Оок куштар ол каргаа, саҥыскан, тарал, кӧктийек, кӱӱк, кас, турна, бӧднӧ, чай, кӱртӱк, томыртка.

Ӧзӱмдери

Јойгон, мӧш, чиби, аспак ла кайыҥ агаштпр ӧзӧт. Јайдыҥ ӧйинде арбынду тӱжумдӱ јердиҥ ажы (дикоросы) болот. Карагат, кызылгат, јерјиилек, уйкӧс, орляк папоротник, кузук, калба. Кышкыда калыҥ кар јаап, јаан кӱрттер болот, јолдор јайга јетре чек јоголот.

Тайганыҥ ортозында аламыктарда јердиҥ ажы јакшы бӱдет — јӱзӱн башка јиилектер, кузук, калба, орляк, мешкелер. Кӧп сабада кара ийне бӱрлӱ агаш ӧзӧт, мӧш, јойгон, чиби, карагай, тыт, кӧп тоолу башка-башка бӱдӱмдӱ јыра-тайалар, ойык јабыстай јерлерде ле чала састалган тегериктерде база јыралар, тал, беле, чычрана, каргана, ӧзӧт. Ого коштой јӱзӱн-јӱӱр јиилектер: уй кӧс, бороҥот, јер-јиилек, тийиҥкат, тожла, кайыҥкат, торбос (орустап клюква), тайа (орустап жимолость), кызылкат, кӧк-кат (орустап голубика), кара агаш-јиилек (орустап ежевика), кара-кат, эмезе кара торбос (орустап черника), ийт-тумчук (орустап шиповник), ого коштой кӧжнӧ, калба.

Јайдыҥ ӧйинде јылу, чыкту кейге толтыра ла чечектер ӧзӱп, чечектеп, бвжып ӱрендерин чачат: балузын, јыракы-ӧлӧҥ, јыдунак (орустап душица), калаш-чечек (орустап первоцвет), ийт-тырмак. «Алтай Республиканыҥ Кызыл бичигине» киргендери: алтын тазыл, кызыл тазыл, сыгын-от, марал-чечек ле о.ӧ..

Јери ле јолдоры

Јуртта 3 ором: Кырлу, Агашту, Тӧс.

Шоорно јурттаҥ ала ӧскӧ јурттарга јетире
Администрациялык тӧс јер Шоорно	0 км
Аймактыҥ тӧс јери Турачак	160 км
Республикан тӧс кала Улалу	300/500 км
Јаш-Тураныҥ темир јолыныҥ вокзалы	400 км
Тергеениҥ тӧс калазы Москва	4000 км
Чуйдыҥ трагы (Р-256) 435,7 км-деҥ (Майма)	310/490 км

Тӱӱкизи

Јурт 1921 јылда тӧзӧлгӧн.

Эл-јон

Эл-јонныҥ тоозы
2010	2011	2012	2013	2014	2015	2016
185	→185	↘170	↘162	↘142	↘128	↘118

Ук-калыктары

Јуртта кумандылар, тубалар ла чалкандулар, орустар ла алтайлар улус јадат. Јуртта 2002 јылдыҥ тооалыжы аайынча 236 кижи болгон, олордыҥ 45 % орустар ла оноҥ до ӧскӧ укту улус болгон.

Окылу тил: орус, алтай.

Инфраструктуразы

• баштамы школ;
• эмчилик;
• стадион;
• магазин;
• пилорама.

Экономиказы

Мал азыраары. Крестьян-фермер ээлемдер. Кажы ла биле таҥынаҥ ээлемдӱ. Агашла иштер.

До поселка Майский (1 км к западу) проложена ЛЭП-35 кВт.

В стадии изучения и освоения находится месторождение Лебедское волластонитовое (уникальное по качеству сырье).

Кереестер

Тӱӱкилик

• Ада-Тӧрӧл учун Улу јууда турушкан јерлештерге кереес (1975 ј.,Тӧс ором, 3Б).

Ар-бӱткендик

• Байлу туу (..);
• Боочы (..);
• Аржан суу (..).

Скобканыҥ ичинде кереестиҥ аҥылу темдек-тоозы кӧргӱзилген «Кереестердиҥ текши тоозы» деп бичикте.