Филиал (Майма аймак)
| Јурт | |
| Филиал | |
|---|---|
| орустап Филиал | |
| 51°50′21″ с. ш. 86°01′05″ в. д.HGЯO | |
| Эл-тергее |
 Россия |
| Федерацияныҥ субъекты | Алтай Республика |
| Муниципал аймак | Майма |
| Јурт јеезе | Билӱлӱниҥ |
| Тӱӱкизи ле географиязы | |
| Бийиги | 324—417[1] м |
| Климады | орто-континентал |
| Ойдиҥ поязы | UTC+7:00 |
| Эл-јонныҥ тоозы | |
| Эл-јонныҥ тоозы | ↗27[2] кижи (2016) |
| Ук-калыктар | орустар 80 %[3] |
| Окылу тил | алтай, орус |
| Тоолорлу идентификаторлор | |
| Телефонныҥ коды | +7 38841 |
| Почтаныҥ индекси | 649105 |
| АТТК-ныҥ коды | 84215807004 |
| МТТК-ныҥ коды | 84615407116 |
|
|
|
.svg)
Филиал (орустап Филиал) јурт Россияда Алтай Республиканыҥ Майма аймагында Билӱлӱниҥ јурт јеезезине кирет.
Этимологиязы
[тӱзедер | кодты тӱзедер]орустап .
Физико-географиялык темдектери
[тӱзедер | кодты тӱзедер]Географиязы
[тӱзедер | кодты тӱзедер]Јурт Туулу Алтайдыҥ тӱндӱк-кӱнбадыш келтейинде, Майма сууныҥ коолында турат. Айландыра кырлары койу агашла бӱркелген, мӧш, аспак, чиби, тыт, кайыҥ, терек, тал ла јойгон агаш ӧзӧт.
Талайдыҥ кемјӱзинеҥ 324—417 метрге бийик[1].
Климады
[тӱзедер | кодты тӱзедер]Климады орто-континентал. Тӱштӱк аймактарга кӧрӧ климат јымжак, кыш карлу болот, јер тыҥ тоҥбойт. Кейдиҥ ортојылдык температуразы +1,0 °С, изӱ кӱндердиҥ температуразыныҥ ӱстӱги бажы +36 °С, эҥ ле соок температураныҥ алтыгы учы −49 °С, јердиҥ ортојылдык температуразы +2 °С, јыл ичинде калганчы соок кӱн ле баштапкы соок кӱн 24.05/17.09, јыл ичинде соок јок кӱндердиҥ тоозы 116, јут-чыктыҥ кеми бир јылга 711 мм, салкынныҥ ортојылдык тӱргени 1,7, тыҥ салкынду кӱндердиҥ тоозы 9,1 (15 м/с тӱрген салкынду)[4].
Аҥ-куштары
[тӱзедер | кодты тӱзедер]Тайгаларында јӱзӱн-јӱӱр аҥдар јӱрет: тӱлкӱ, койон, јеекен, агас, албаа, јоонмойын, кӧрӱк, јараа, марал, аҥ, элик, булан, тооргы[5]. Куштардаҥ кедери тарал, каргаа, ӱкӱ, кӱӱк, тейлеген, талеҥко, мӱркӱт, карчага, јелечи, мечиртке, чай, торлоо, бӧднӧ, кӱртӱк. Алтай Республиканыҥ кызыл бичигине кирген куштар: ала ылаачын, ӱкӱ, шоҥкор, боро ылаачын[6]. Сууда балык кезем астаган да болзо, чараган, бел, чортон, ускуч, јылмай ла база кезик бӱдӱм балык бар.
Ӧзӱмдери
[тӱзедер | кодты тӱзедер]Айландыра ӧскӧн агаштардыҥ кӧп нургуны карагай, јойгон агаш. Суујакалай чиби, тал, каргана, кайыҥ агаштар ӧзӧт, бийиктей тытла кожо мӧш ӧзӧт[7]. Тайга -тажы јиилектӱ, бороҥот, уйкӧс, тийиҥкат, кызылгат, тайабаш, калба, кӧжнӧ дӧ кӧп ӧзӧт[7].
Чыкту ла кӧлӧткӧлӧй јерде ӧлӧҥ бийик болуп ӧзӧт, комургай, кулузын, кылбыш, башка-башка чечектер: буланат, балузын, быркырууш, саргай, кандык, кӱӱктаман, кӱнкајы ла о.ӧ. «Алтай Республиканыҥ Кызыл бичигине» кирген ӧзӱмдер кӧп, олордыҥ тоозында: арчын, алтын тазыл, марал чечек, кызыл тазыл ла о.ӧ.[8].
Јери ле јолдоры
[тӱзедер | кодты тӱзедер]Јуртта 20 ором: Алтай, Тайганыҥ, Јиилектӱ, Субакчылардыҥ, Кӱнет, Кызыл-кӧк, Коммунарлардыҥ, Најылыктыҥ, Олјонныҥ, Јажыл ла о.ӧ.
Тӱӱкизи
[тӱзедер | кодты тӱзедер]Јурт 1860 јылдарда тӧзӧлгӧн.
Эл-јон
[тӱзедер | кодты тӱзедер]| Эл-јонныҥ тоозы | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2008[9] | 2009[9] | 2010[10] | 2011[11] | 2012[11] | 2013[11] | 2014[12] | 2015[13] | 2016[2] |
| 10 | ↗14 | ↗18 | →18 | ↗19 | ↗24 | ↘22 | ↘21 | ↗27 |
Ук-калыктары
[тӱзедер | кодты тӱзедер]Јуртта 2002 јылдыҥ тооалыжы аайынча 5 кижи болгон, олордыҥ 80 % орустар ла оноҥ до ӧскӧ укту улус болгон[3].
Инфраструктуразы
[тӱзедер | кодты тӱзедер]Бостыра инфрастуктуралык обьекттер Билӱлӱде.
Экономиказы
[тӱзедер | кодты тӱзедер]Кажы ла биле таҥынаҥ ээлемдӱ. Мал азыраары. Маала салары. Адару тудары. Туризм.
Кереестер
[тӱзедер | кодты тӱзедер]Тӱӱкилик
[тӱзедер | кодты тӱзедер]Ар-бӱткендик
[тӱзедер | кодты тӱзедер]- Чаптыган туу (46)[16];
- Боочы Талаҥзап (43,44)[16];
- Тоҥбок суу Туткуштыҥ (62)[16].
Скобканыҥ ичинде кереестиҥ аҥылу темдек-тоозы кӧргӱзилген «Кереестердиҥ текши тоозы» деп бичикте[16].
Јуруктардыҥ кӧмзӧзи
[тӱзедер | кодты тӱзедер]Јарлу улузы
[тӱзедер | кодты тӱзедер]Ајарулар
[тӱзедер | кодты тӱзедер]- ↑ 1,0 1,1 район.
- ↑ 2,0 2,1 Оценка численности постоянного населения Республики Алтай по населённым пунктам за 2012-2016 годы. Дата обращения: кандык айдыҥ 21 кӱни, 2016. Архивировано кандык айдыҥ 21 кӱни, 2016 јыл.
- ↑ 3,0 3,1 Коряков Ю. Б. База данных «Этно-языковой состав населённых пунктов России».
- ↑ Майма. Климат[1]
- ↑ Собанский Г. Г. Звери Алтая. — Барнаул: [б.и.], 2005.
- ↑ Торбоков Т. Алтайдыҥ аҥ-куштары. Звери и птицы Алтая. — Горно-Алтайск: АУ РА "Литературно-издательский Дом «Алтын-Туу», 2020.
- ↑ 7,0 7,1 Торбоков Т. Алтайдыҥ ӧзӱмдери. Растения Алтая. — Горно-Алтайск: АУ РА "Литературно-издательский Дом «Алтын-Туу», 2020.
- ↑ Красная книга Республики Алтай: растения / Горно-Алтайский гос. ун-т. СО РАН. Центральный сиб. бот. сад. Горно-Алтайский бот. сад. — 3-е изд., перераб. и доп. — Горно-Алтайск: ГАГУ, 2017. — 267 с.: ил. — Библиогр.: с. 233—256. — ISBN 978-5-93809-086-6. — Текст: электронный
- ↑ 9,0 9,1 Майминский район. Дата обращения: кандык айдыҥ 15 кӱни, 2014. Архивировано кандык айдыҥ 15 кӱни, 2014 јыл.
- ↑ Численность и размещение населения. Итоги всероссийской переписи населения 2010 года по Республике Алтай. Том 1. Дата обращения: кандык айдыҥ 15 кӱни, 2014. Архивировано кандык айдыҥ 15 кӱни, 2014 јыл.
- ↑ 11,0 11,1 11,2 Оценка численности постоянного населения на 1 января 2013 года по населённым пунктам Республики Алтай. Дата обращения: сыгын айдыҥ 21 кӱни, 2013. Архивировано сыгын айдыҥ 21 кӱни, 2013 јыл.
- ↑ Оценка численности постоянного населения по населённым пунктам за 2012-2014 годы. Дата обращения: кичӱ изӱ айдыҥ 11 кӱни, 2014. Архивировано кичӱ изӱ айдыҥ 11 кӱни, 2014 јыл.
- ↑ Оценка численности постоянного населения по населённым пунктам Республики Алтай за 2011-2014 годы. Дата обращения: кандык айдыҥ 16 кӱни, 2015. Архивировано кандык айдыҥ 16 кӱни, 2015 јыл.
- ↑ Решение Исполнительного Комитета Совета народных депутатов Горно-Алтайской автономной области «Об отнесении недвижимых памятников истории и культуры к категории памятников местного значения» от 16.10.1989 г. № 348 (недоступная ссылка). Дата обращения: 1610031610. Архивировано 1610213696.
- ↑ Archive copy (недоступная ссылка). Дата обращения: 1603986753. Архивировано кӱчӱрген айдыҥ 11 кӱни, 8406 јыл.
- ↑ 16,0 16,1 16,2 16,3 Ойношев В. П., Урбанова С. Е. Свод обьектов культурного наследия Республики Алтай. — Горно-Алтайск: АУ РА «АКИН РА», 2013.
Тайантылар
[тӱзедер | кодты тӱзедер] Майма аймактыҥ јон јаткан јерлери | |||
|---|---|---|---|
.jpg) | Аймактыҥ тӧс јери: Майма јурт |  | |