Кара-Суу (Майма аймак)

Јурт
Кара-Суу
орустап Карасук
51°51′14″ с. ш. 86°08′42″ в. д.
Эл-тергее	Россия
Федерацияныҥ субъекты	Алтай Республика
Муниципал аймак	Майма
Јурт јеезе	Кызыл-Ӧзӧктиҥ
Тӱӱкизи ле географиязы
Бийиги	413 м
Климады	орто-континентал
Ойдиҥ поязы	UTC+7:00
Эл-јонныҥ тоозы
Эл-јонныҥ тоозы	↗331 кижи (2016)
Ук-калыктар	орустар 84 %
Окылу тил	алтай, орус
Тоолорлу идентификаторлор
Телефонныҥ коды	+7 38841
Почтаныҥ индекси	649100
АТТК-ныҥ коды	84215825003
МТТК-ныҥ коды	84615425121
Номер в ГКГН	0153876
Кара-Суу Москва Кара-Суу (Майма аймак) (Алтай Республика) Улалу Кара-Суу
Медиафайлдар Викискладта

Кара-Суу (орустап Карасук) јурт Россияда Алтай Республиканыҥ Майма аймагында Кызыл-Ӧзӧктиҥ јурт јеезезине кирет.

Этимологиязы

Кара-Суу орустап родниковая река, ручей; ключ; родник; река с ледниковым началом или питанием, черная вода.

Физико-географиялык темдектери

Географиязы

Јурт Туулу Алтайдыҥ тӱндӱк-кӱнбадыш келтейинде, Карасууныҥ јанында турат. Талайдыҥ кемјӱзинеҥ 413 метрге бийик.

Климады

Климады орто-континентал. Тӱштӱкке кӧрӧ Алтайдыҥ тӱндӱкте јерлеринде ай-кӱн бир канча јымжак, кырлары да јабызак, кары да јаан тӱжет, тыҥ салкындар да јок. Кейдиҥ ортојылдык температуразы +1,0 °С, изӱ кӱндердиҥ температуразыныҥ ӱстӱги бажы +36 °С, эҥ ле соок температураныҥ алтыгы учы −49 °С, јердиҥ ортојылдык температуразы +2 °С, јыл ичинде калганчы соок кӱн ле баштапкы соок кӱн 24.05/17.09, јыл ичинде соок јок кӱндердиҥ тоозы 116, јут-чыктыҥ кеми бир јылга 711 мм, салкынныҥ ортојылдык тӱргени 1,7, тыҥ салкынду кӱндердиҥ тоозы 9,1 (15 м/с тӱрген салкынду).

Аҥ-куштары

Майма аймактыҥ тайгалары ла одоштой турган тууларда азулу јаан аҥдар јок. Оок аҥдардаҥ койон, кӧрӱк, тийиҥ, сарас, јоонмойын, јараа, кӱжӱл бар. Барынтычы куштар кезем астаган, кускун ла тейлегеннеҥ јаандары јок. Кӱӱле, боро кушкаш, кӧктӧш, томуртка, каргаа, саҥыскан, тарал, кызылтӧш, јелечи, јалбагай аралда, кырда туштайт. Сууда балык кезем астаган да болзо, чараган, бел, чортон, ускуч, јылмай ла база кезик бӱдӱм балык бар.

Ӧзӱмдери

Јуртты айландыра кырлардаҥ ала ӧзӧккӧ тӱжӱре карагай ла јойгон ӧзӧт. Аралда суујакалай тал, ыргай, каргана, беле, јодро, эрмен агаштар јайылган. Ӧлӧҥ-чӧби бийик болуп, јайрада ла ӧзӱп ӱадар јер. Кыска да болзо јайда јӱзӱн чечек јайылат: кӱнкаајы, отчечек, марал чечек, кандык, кӱӱктаман, саргай, таҥдалай, чийне ле оноҥ до ӧскӧ. Тайга-тажы јиилектӱ: бороҥот, уйкӧс, тийиҥкат, кызылгат, тайабаш, калба, кӧжнӧ, кӧп ӧзӧт.

Јери ле јолдоры

Јуртта 4 ором: Јииттердиҥ, Нагорный кош ором, Тоҥмок суу, Олјондо. Горно-Алтайск — Верх-Бийск деп јолдо турат.

Кара-Суу јурттаҥ ала ӧскӧ јурттарга јетире
Администрациялык тӧс јер Кызыл-Ӧзӧк	15 км
Аймактыҥ тӧс јери Майма	32 км
Республикан тӧс кала Улалу	23 км
Јаш-Тураныҥ темир јолыныҥ вокзалы	120 км
Тергеениҥ тӧс калазы Москва	3800 км
Чуйдыҥ трагы (Р-256) 440,0 км-деҥ	32 км

Тӱӱкизи

Јурт 1825 јылдарда тӧзӧлгӧн. Аймактыҥ кӧп јурттары Алтайский миссия келип, тургун алтайларды креске тӱжӱрип, кудайдыҥ православный јаҥына кийдирип, туралар, јолдор тудуп, серкпелер ачып, церковно-приходской школдор ачып, ӱредӱ берип турган ӧйдӧ тӧзӧлгӧн.

Эл-јон

Эл-јонныҥ тоозы
2008	2009	2010	2011	2012	2013	2014	2015	2016
317	↗392	↘288	↗289	↗298	↗309	↗317	↗329	↗331

Ук-калыктары

Јуртта 2002 јылдыҥ тооалыжы аайынча 311 кижи болгон, олордыҥ 84 % орустар ла оноҥ до ӧскӧ укту улус болгон.

Инфраструктуразы

• баштамы школ;
• эмчилик;
• јурттыҥ клубы;
• магазин;
• пилорама.

Экономиказы

Таҥынаҥ ээлемдер. Маала салары. Мал азыраары. Агаш белетеери. Туризм.

Кереестер

Ар-бӱткендик

• Чаптыган туу (46);
• Чарлак кыр (45);
• Туткуштыҥ кара суузы (62);
• Карасууныҥ боочызы (122).

Скобканыҥ ичинде кереестиҥ аҥылу темдек-тоозы кӧргӱзилген «Кереестердиҥ текши тоозы» деп бичикте.

Јарлу улузы

• Чевалков (Чӧбӧлкӧп) М. В. (1819—1901)- алтай литератураны тӧзӧгӧн бичиичи, кӧчӱреечи, миссионер.