Кайыҥчы

Јурт
Кайыҥчы
орустап Каянча
50°48′37″ с. ш. 86°25′00″ в. д.
Эл-тергее	Россия
Федерацияныҥ субъекты	Алтай Республика
Муниципал аймак	Оҥдой
Јурт јеезе	Шашыкманныҥ
Тӱӱкизи ле географиязы
Бийиги	858 м
Климады	орто-континентал
Ойдиҥ поязы	UTC+7:00
Эл-јонныҥ тоозы
Эл-јонныҥ тоозы	→0 кижи (2016)
Ук-калыктар	алтайлар 100 %(2002)
Окылу тил	алтай, орус
Тоолорлу идентификаторлор
Телефонныҥ коды	+7 38845
Почтаныҥ индекси	649440
АТТК-ныҥ коды	84220865002
МТТК-ныҥ коды	84620465106
Номер в ГКГН	0154315
Кайыҥчы Москва Кайыҥчы (Алтай Республика) Улалу Кайыҥчы

Кайыҥчы (орустап Каянча) јурт Россияда Алтай Республиканыҥ Оҥдой аймагында Шашыкманныҥ јурт јеезезине кирет.

Этимологиязы

Кайыҥ ол јымжак укту агаш. Кайыҥ орустап береза.

Кайыҥчы орустап человек, имеющий дело с березой.

Физико-географиялык темдектери

Географиязы

Јурт Туулу Алтыйдыҥ тал ортозында, Теректиниҥ, Кадринниҥ, Сымылтыныҥ, Ӱч-Эҥмектиҥ, Јал-Мӧҥкӱниҥ сын тайгаларыныҥ колтыгында, Кадын ла Сымылтыныҥ суузы бириккенинеҥ ыраак јок јерде турат. Јуртты айландыра кырлар агаш јоко јуук тас. Талайдыҥ кемјӱзинеҥ 858 метрге бийик.

Климады

Климады орто-континентал. Кейдиҥ ортојылдык температуразы −4,2 °С, изӱ кӱндердиҥ температуразыныҥ ӱстӱги бажы +36 °С, эҥ ле соок температураныҥ алтыгы учы −54 °С, јердиҥ ортојылдык температуразы 0 °С, јыл ичинде калганчы соок кӱн ле баштапкы соок кӱн 02.06/30.08, јыл ичинде соок јок кӱндердиҥ тоозы 87, јут-чыктыҥ кеми бир јылга 345 мм, салкынныҥ ортојылдык тӱргени 1 м/с, тыҥ салкынду кӱндердиҥ тоозы 13,1 (15 м/с тӱрген салкынду).

Аҥ-куштары

Тайгалары аҥдык јер, айу, бӧрӱ, тооргы тӱлкӱ, шӱлузин, борсук, киш, тийиҥ, койон, кӧрӱк, сарас, јоонмойын, калазак, камду, агас, ла јӱзӱн-јӱӱр оок аҥдар, куштар јӱрет. Куштардаҥ мында чай, кӱртӱк, ӱкӱ, мечиртке, мӱркӱт, саҥыскан, карчага, тарал, шоҥкор, тейлеген, торлоо, бӧднӧ, кӱӱк, ылаачын, јелечи, талаҥ-келеҥ, томуртка, јелечи, бечиртке, кускун, каргаа, кӧктӧш, сымдаа, таајы, јалбагай ле о.ӧ. бар. Сууларда балыктаҥ чараган, тоозы кезем астаган да болзо, је бар.

Ӧзӱмдери

Тайга-тажында тыт, мӧш, чиби. Аралдарда эргиш, беле, аспак, тайа, липа, ыргай, каргана, сӧҥӱскен, јыраа, кайыҥ каа-јаада ӧзӧт. Ак јерлерде кулузын, балузын, кӧгӧзин, јонјолой, кандык, маҥыр, јыланкӧс, јыланјастык, кӧрмосјиилек (орустап барбарис), отӧлӧҥ, јеҥес, кыйгак ӧлӧҥ, маргаа, јыду маргаа, кара чалкан (орустап крапива), буланат, чийне, кӧктаман, саргай, торко чечек (орустап ирис), алаҥуш, комургай (орустап борщевик), кӱнкаајы, таҥдалай, кӱзӱҥи чечек, калаш чечек, мӧт чечек, алтын тазыл, кызыл тазыл, марал чечек, кылбыш (орустап бадан), чай чечек (орустап герань луговая), быркырууш чечек, кӱмели, кой маҥыр (орустап лук порей), ийт маҥыр, калба, батун, кӧжнӧ-шарапшын. Јиилектер: кой јиилек, уйкӧс, бороҥот, тийиҥкат, казылган, јыдукара, тайабаш (орустап жимолость).

Јери ле јолдоры

Кайыҥчы јурт «Оҥдой-Кайыҥчы» деп јолдыҥ учы. Јойу кечер кӱр бар Кадынды кечире.

Кайыҥчы јурттаҥ ала ӧскӧ јурттарга јетире
Администрациялык тӧс јер Шашыкман	35 км
Аймактыҥ тӧс јери Оҥдой	31 км
Республикан тӧс кала Улалу	230 км
Јаш-Тураныҥ темир јолыныҥ вокзалы	320 км
Тергеениҥ тӧс калазы Москва	4000 км
Чуйдыҥ трагы (Р-256) 638,0 км-деҥ	26 км

Тӱӱкизи

Кайыҥчы јурт.

Эл-јон

Эл-јонныҥ тоозы
2010	2011	2012	2013	2014	2015	2016
0	→0	→0	→0	→0	→0	→0

Ук-калыктары

2002 јылдыҥ тооалыжыла јуртта 1 кижи болгон, 100 % алтайлар.

Окылу тил: орус, алтай.

Инфраструктуразы

Бастыра инфраструктуралык объекттер Шашыкманда.

Экономиказы

Јаан ээлемдер јок. Кажы ла биле таҥынаҥ ээлемдӱ. Јылкы, соок тумчукту, оок (эчки ле кой) мал азыраары.

Кереестер

Ар-бӱткендик

• Тоҥбок суу ;
• Чике-Таманныҥ боочызы;
• Байлу туу Јал-Мӧҥкӱ;

Скобканыҥ ичинде кереестиҥ аҥылу темдек-тоозы кӧргӱзилген «Кереестердиҥ текши тоозы» деп бичикте.

Тайантылар

• Окылу сайт «Оҥдой аймак»